برای مراقبت از دهان و دندان چندین راهکار وجود دارد.
مسواک زدن سطوح دندان، مسواک زدن زبان، کشیدن نخ دندان، عدم مصرف مواد قندی و مضر، مصرف مواد مفید برای دندان و لثه، استفاده از دهانشویه، ماساژ لثه و چک‌آپ‌های دوره‌ای از مهم‌ترین این راهکارها هستند.
کشیدن نخ دندان یکی از راهکارهای مهم در حفظ سلامت بهداشت دهان و دندان است که متاسفانه تعداد کمی از مردم به آن توجه دارند و بدبختانه بیش‌تر آن تعداد معدودی هم که نخ دندان می‌کشند، روش صحیح این کار را نمی‌دانند.
کشیدن نخ دندان اولین قدم در رعایت بهداشت دهان و دندان است یعنی اول باید نخ دندان کشیده شود و بعد مسواک زده شود. ۳۰ الی ۴۰ سانتی‌متر نخ دندان را به صورت حلقه در بیاورید (دو سر نخ را گره بزنید)، نخ دندان را لای انگشتان بگیرید و با انگشتان شصت دندان‌های فک بالا و با انگشتان سبابه دندان‌های فک پایین را تمیز کنید.
نخ دندان حتما باید به انتهای لثه به آرامی برسد و حرکت چرخشی با حرکات رو با بالا نخ روی لثه و دندان جرم موجود از بین برود. ممکن است در هنگام انجام این کار لثه خونریزی کند و یا نخ دندان رشته‌رشته شود. برای رفع این مشکل به دندان‌پزشک مراجعه کنید. البته باید خاطر نشان کرد که اگر عادت به کشیدن نخ دندان ندارید، ممکن است در روزهای اول دچار خونریزی شوید اما به‌مرور زمان و کم شدن جرم بین دندان‌ها، این مشکل برطرف خواهد شد.
باید توجه داشت برای هر ناحیه از شیار بین دندان‌ها از یک بخش تمیز نخ دندان استفاده شود تا از انتقال مواد عفونی به سایر بخش‌های دهان جلوگیری شود.
اولین چیزی که در رعایت سلامت بهداشت دهان و دندان به همه ما گوشزد شده، مسواک زدن است. تقریبا همه افراد یک مسواک دارند که برخی به طور مرتب و برخی هم گاه‌گاهی به سراغ آن می‌روند.
جدا از روش صحیح مسواک زدن که باید تمام سطوح دندان را کاملا مسواک زده شود، انتخاب مسواک مناسب، میزان مصرف خمیردندان و زمان مناسب برای مسواک زدن نیز بسیار مهم است.
مسواک زدن کامل و مفید بین ۳ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد. برای مسواک زدن ابتدا سطوح جونده را با حرکات رفت و برگشت به صورت کامل مسواک کنید، از یک طرف فک پایین شروع کنید و تا انتهای دیگر فک این کار را چند بار تکرار کنید سپس به سراغ فک بالا بروید.
بهتر است به مسواک زدن خود نظم دهید تا بخشی از سطوح دندان مسواک نزده باقی نماند. مسواک کردن سطوح طرفین دندان بسیار حائز اهمیت است، از این رو مسواک را با زوایه ۴۵ درجه به سمت پایین دندان و لثه‌ها کمی فشار دهید تا پرزهای مسواک لابه‌لای شیارهای دندان و لثه فرو رود و بعد با یک حرکت رو به بالا مسواک را در دهان جابه‌جا کنید. این کار را نیز چندین بار تکرار کنید.
در مسواک کردن برخی نواحی مانند دندان عقل به‌خصوص سطح پشتی به انتهای حلق، سطوح داخلی دندان‌ها و دندان‌هایی که در زاویه قوسی فک قرار دارند مانند دندان‌های نیش بیش‌تر دقت کنید.
مسواک و نخ دندان باید با هم برای تمیز کاری سطوح مختلف دندان استفاده شوند و هیچ کدام جایگزین دیگری نیست، نخ دندان قسمت بین دو دندان کنار هم را تمیز می‌کند و مسواک سطوح بیرونی و قابل دسترس دندان را.
زمان مناسب برای مسواک زدن بعد از استعمال مواد غذایی به خصوص مواد قندی است اما اگر این کار میسر نیست بهترین زمان شب قبل از خواب است. هنگامی که بدن در خواب است جریان بزاق و حرکات زبان و گونه جهت تمیز کردن محیط دهان کاهش می‌یابد و دندان‌ها مستعد پوسیدگی می‌شوند. صبح بعد یا حتی قبل از صبحانه نیز برای مسواک زدن زمان مناسبی است. مسواک زدن دندان‌ها یک دقیقه پس از مصرف غذا ۵۰ درصد پوسیدگی دندان‌ها کاهش می‌دهد. بهتر است از خمیر دندان برای مسواک زدن استفاده شود اما اگر خمیردندان در دسترس نبود با آب‌نمک و یا حتی آب خالی نیز می‌توان مسواک کرد.
زبان در سطح خود دارای پرزهای ریزی است که این پرزها می‌توانند مواد غذایی را در خود نگه دارند و محلی برای تجمع باکتری‌ها شوند. برای تمیز کردن زبان از مسواک معمولی استفاده کنید. از انتهای زبان مسواک را به سمت جلو بکشید. این کار را ۲ الی ۳ بار تکرار کنید. مسواک زدن زبان از بوی بدن دهان جلوگیری می‌کند.
هر از چند گاهی لثه‌های خود را ماساژ دهید. برای این کار دستان خود را با آب و صابون بشوید و ضدعفونی کنید. سپس به آرامی و با حرکات رفت و برگشت و دورانی لثه‌ها را مالش دهید. این کار تسریع به جریان خون در لثه‌ها کمک می‌کند. برای این کار می‌توانید کمی آب و نمک درست کنید و دست خود را داخل محلول زده و بدین ترتیب ضمن ضدعفونی کردن لثه‌ها به استحکام و زیبای آن‌ها نیز کمک کنید.
مصرف مواد قندی، شکست مواد سخت با دندان، عدم مصرف کافی مواد حاوی کلسیم و فسفر، مصرف ناکافی ویتامین‌هایی همچونC ، A و D ، باعث ایجاد مشکلات دهان و دندان می‌شود. همین جا لازم است اشاره کرد استعمال دخانیات نیز در بیماری لثه و دندان بسیار موثر است. استرس و بی‌نظمی نیز در سلامت دهان و دندان موثر هستند. گاهی استرس‌ها منجر به دندان قروچه می‌شوند که ضمن ایجاد بی‌نظمی در ظاهر دندان‌ها، موجب شکستی و پوسیدگی دندان نیز خواهند شد.
استفاده از دهان شویه یک روش شیمیایی در کنار روش‌های مکانیکی مانند مسواک زدن و نخ دندان کشیدن است که می‌تواند مکمل این دو روش باشد. دهانشویه روشی برای کنترل پلاک است و ضمن ضدعفونی دهان بوی بد دهان را نیز از بین می‌برند. دهانشویه را ۳۰ ثانیه تا یک دقیقه با فشار در دهان بچرخانید و بعد آن را خالی کنید. بعد از مصرف دهانشویه تا نیم ساعت چیزی نخورید و نیاشامید تا تاثیر خود را بر دندان‌ها و لثه‌ها بگذارد. در مورد دهانشویه مصرف آن باید دوره‌ای باشد و از مصرف دائمی آن باید پرهیز شود. می‌توان از آب نمک به‌عنوان یک دهانشویه طبیعی استفاده کرد (استفاده از آب نمک برای افراد با فشار خون بالا به مدت طولانی توصیه نمیشود). با اضافه کردن کمی نعنا می‌توان علاوه بر ضدعفونی کردن دهان آن را خوش‌بو نیز کرد.
دندان‌پزشکان معمولا هر ۶ ماه یک‌بار را برای چک‌آپ دهان و دندان مناسب می‌دانند که در برخی افراد که سابقه طولانی بیماری‌های دهان، دندان و لثه را دارند حدود ۳ ماه یک دفعه نیز توصیه می‌شود. این ارزیابی دوره‌ای دندان‌ها منجر می‌شود تا مشکلات در همان ابتدای امر شناسایی و رفع شوند و به سایر بخش‌های دهان سرایت نکنند.
خصوصیات جسمی، فیزیکی و حتی روانی موجودات زنده وابسته به وراثت و ژنتیک است. ما بسیاری از این ویژگی‌ها را از والدین‌مان به ارث می‌بریم. جالب است بدانید جنس، رنگ و استحکام دندان‌ها، اندازه آن‌ها و حتی نظم و ترتیب قرار گرفتن آن‌ها و زمان رویش دندان‌های شیری و دائمی و قدرت ذائقه (تشخیص مزه مواد غذایی)، همه این‌ها، توسط عوامل وراثتی تعیین می‌شوند. از این‌رو است که برخی افراد با وجود این که خیلی به سلامت دهان و دندان‌های‌شان اهمیت می‌دهند اما چون پایه ژنتیکی ضعیفی دارند اکثرا دچار پوسیدگی و ناراحتی‌های دندان و لثه شده و در عوض برخی افراد دندان‌های بسیار مرتب و سفیدی دارند.
منابع: mouthhealthy/ who/ wikihow/ colgate/ jeffersondentalclinics/ wikihow/ listerine/ rdvsportsplex/ edition
