ارتودنسی دندان یکی از موثرترین راهها برای رفع مشکلات و ناهنجاری های دندان است که اگر در سنین پایین تر صورت بگیرد تاثیر سریعتر و موثرتری خواهد داشت.
حتما تا به حال کودکان زیادی را در اطراف خود دیده اید که با دندان های سیم کشی شده می خندند و بسیار هم بامزه به نظر می رسند، اما تا به حال فکر کرده اید علت سیم کشی یا ارتودنسی دندان بچه ها در این سن و سال چیست؟
آیا لازم است که در این سن کم این شرایط را تحمل کنند؟
سن ارتودنسی مساله بسیار مهمی است که باید به آن توجه کرد چون سن بر کیفیت ارتودنسی تاثیر خواهد گذاشت.
فواید ارتودنسی دندان برای سلامتی بسیار است، به عنوان مثال وقتی دندانها به صورت منظم کنار هم چیده شده باشند، عمر آنها افزایش خواهد یافت. پس اگر حدس می زنید دندان شما به ارتودنسی نیاز دارد باید سریع تر برای مشاوره نزد دندانپزشک بروید.
ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی علم تصحیح روابط نامناسب فک و دندان و جفت و ردیف کردن دندان های نامنظم است.
با انجام ارتودنسی مشکلات مربوط به نظم، ترتیب و قرارگیری دندان ها در فک برطرف شده و فرد می تواند با کیفیت بهتری غذا بخوریم و از زیبایی بیشتری هنگام صحبت کردن و لبخند زدن برخوردار باشیم.
امروزه وظیفه ارتودنتیست‌ها فقط ردیف کردن دندانها نیست.
ایجاد لبخند زیبا، نیازمند توجه به مسائل بسیاری است که یکی از آنها ردیف بودن دندان‌هاست.
متخصص ارتودنسی به جای فکر کردن ساده به این که دندان ها را ردیف کند، باید به ایجاد لبخندی فکر کند که بتواند اعتماد به نفس، جذابیت و از همه مهم تر شادی و خوشحالی بیشتری را برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان فراهم کند. متخصص ارتودنسی باید به این مساله اعتقاد داشته باشد که درمان با ارتودنسی، بتواند سودمندی همیشگی و فرصت های بیشتری برای بیمار فراهم کند.
دلایل مرتب کردن دندان
برخی از افراد به دلایل متفاوتی، دندان‌هایشان کج درآمده، روی یکدیگر رشد کرده یا پیچیده شده است. گاهی پیش می‌آید که دهان بعضی از افراد و یا کودکان برای دندان‌هایشان کوچک است که این مسئله باعث شلوغی دندانها و تغییر جهت آنها میشود. همچنین ممکن است فک‌های بالا و پایین شخص یک اندازه نبوده یا بدشکل باشند، که این مشکل را در مواقعی که فک بالا جلو آمده باشد اختلال اُوِربایت (Overbite) و در مواردی که فک پایین جلو آمده باشد اختلال آندِربایت (Underbite) می‌نامند.
به طور کلی این اختلالات سبب میشود که فک و دندانهای پایین یا بالا از یکدیگر جلوتر بیایند و افراد در صورت دچار بودن به چنین شرایطی، معمولاً ظاهری غیر جذاب دارند که این وضعیت میتواند منجر به ایجاد شرایط اجتماعی منفی برای زندگی افراد شود. راه کار درمانی برای این مشکلات مرتب کردن دندان و ردیف کردن دندان می باشد.
معمولاً کج بودن دندانها، اُوِربایت‌ها و آندِربایت‌ها، درست مانند رنگ چشم و اندازه دست‌ها موروثی هستند. دلایل دیگری که سبب میشوند دندانهای بالا و پایین به درستی روی هم قرار نگیرند، شامل از دست دادن زود هنگام دندانهای شیری یا دائمی، نامناسب بودن اندازه‌ی مواد به کار رفته برای اعمال ترمیمی دندان مانند پر کردن یا نصب تاج، التهاب لثه، تومورهای فک یا دهان، فشار بیش از حد روی دندانها و لثه‌ها، عدم انطباق فک‌ها بعد از آسیب‌دیدگی و یا مشکلات عمومی میشود.
اهمیت مرتب کردن دندانها
مرتب کردن دندان و ردیف کردن دندان هم به دلایل سلامتی و هم به دلایل زیبایی حائز اهمیت است زیرا دندانهای صاف را راحت‌تر و بهتر میتوان تمیز کرد و از پوسیدگی و بروز بیماری‌های لثه جلوگیری نمود.
با ردیف کردن دندان ها بهتر میتوان جوید و بیشتر میتوانید از غذا خوردن لذت ببرید. مرتب کردن دندان میتواند بر زیبایی طرح لبخند شما نیز بیفزاید. گزینه‌های بسیار زیادی برای رفع نامرتبی دندان وجود دارد که میتوانید در هر مرحله از زندگی خود آنها را انتخاب کنید.
معاینه کودکان در ۷ سالگی
پیشنهاد انجمن های ارتودنسی این است که همه کودکان باید در هفت سالگی از سوی متخصص ارتودنسی معاینه شوند. تشخیص اولیه مشکل ارتودنسی مثل کجی دندان ها، از دست رفتن زود هنگام دندان شیری، پوسیدگی دندان شیری، مشکلات رشدی و انحراف دادن فک در هنگام بستن فک ممکن است منشأ مشکلات شدیدتر در آینده باشد. در این موارد کشف مشکل و پیروی از دستورات متخصص ارتودنسی، درمان های بعدی را آسان تر می کند.
مراجعه به متخصص ارتودنسی
توجه داشته باشید، افرادی که فقط درمان ارتودنسی انجام می دهند، همیشه نمی توانند متخصص ارتودنسی باشند؛ همچنان که در تبلیغات و در تابلوها عبارت هایی مثل دندانپزشک، ارتودنسی یا دندانپزشک مختص ارتودنسی، متخصص دندانپزشکی اطفال، ارتودنسی پیشگیری یا به طور اختصاصی ارتودنسی دیده می شود که هیچ کدام دلیل متخصص ارتودنسی بودن آنها نیست. افراد متخصص واقعی در مهر نظام پزشکی خود کلمه متخصص ارتودنسی را قید کرده و عضو انجمن ارتودنتیست های ایران هستند که در سایت انجمن ارتودنتیست های ایران اسامی آنها قابل مشاهده است.
حتی درباره درمان مشکلات ارتودنسی کودکان دیده می شود که در بسیاری از موارد، مراجعه به دندانپزشک یا متخصص دندانپزشکی اطفال باعث انحراف از درمان درست شده و به جای بهتر شدن درمان باعث پیچیده تر شدن درمان شده است.
در بیشتر موارد، نیاز به مداخله فوری و تجویز دستگاه ارتودنسی نیست، چیزی که همکاران دندانپزشکی اطفال به آن اعتقاد دارند. چیزی که متخصصان ارتودنسی به آن اعتقاد دارند، این است که فرآیند رشد و تکامل به طور صحیح پیش برود.
– ارتودنسی طول عمر دندانها را افزایش میدهد؟
مرتب کردن دندانها موجب قرار گرفتن آنها در موقعیت مطلوب داخل فک میشود که نتیجه آن پخش متوازن نیرو در تمام جهات و کاهش فشار روی ریشه دندانها است. از طرف دیگر منظم شدن دندانها به تمیز کردن آنها نیز کمک خواهد کرد.
– ارتودنسی موجب برطرف کردن مشکلات گوارشی هم میشود؟
در حالت عادی هر دندان بالا با دو دندان پایین در تماس است. چنانچه این وضعیت دندان وجود نداشته باشد، غذا به خوبی آسیاب نشده و هضم غذا و در نتیجه گوارش آن با مشکل روبرو میشود. درمان ارتودنسی، باعث ایجاد تماس مناسب دندانها و در نتیجه افزایش تاثیر جویدن خواهد شد.
– ارتودنسی باعث درمان مشکلات عضلانی هم میشود؟
افرادی که بیشتر فعالیت خود را با دست راست انجام میدهند، عضلات قوی‌تر و با حجم بزرگتر در دست راست خود نسبت به دست چپ دارند، اما چون دست‌ها زیر لباس قرار می‌گیرند، تاثیر زیاد و قابل توجهی در بیننده به وجود نمی‌آورند.
حال اگر شخصی به دلایل مختلف مانند عادت یا کوچک بودن فک و… با دندانهای یک طرف غذا بخورد، به مرور زمان عضلات یک طرف دهان از طرف دیگر بزرگتر و صورت وی نامتقارن میشود و چون در برخوردهای اجتماعی، صورت اولین قسمتی است که مورد توجه قرار میگیرد، باید حتما نسبت به رفع این مشکل اقدام کرد.
البته مشکلات عضلانی زیادی در سیستم جونده شناخته شده‌اند که با روشهای ارتودنسی قابل درمان هستند.
دستگاه‌های ارتودنسی حساس و آسیب‌پذیر هستند، پس بیماران باید در حفظ و نگهداری آنها کوشا باشند. از طرف دیگر برای جابجا شدن یک دندان در دهان، ماه‌ها زمان لازم است.
بهترین سن برای ارتودنسی دندانها
درمان ارتودنسی را میتوان از اواخر سه سالگی تا زمانی که دندانها وجود دارند، انجام داد. در سنین پایین و دوره دندانهای شیری معمولا برای رفع عادات مضر مانند مکیدن انگشت یا پستانک، از دستگاه‌های ساده ارتودنسی استفاده میشود. پس از آن از حدود ۶ سالگی یعنی زمانی که اولین دندان دائمی (دندان آسیا) رویش پیدا کرد، تغییرات استخوانی در محدوده سنی خاصی امکان‌پذیر است و معمولا ارتودنتیست پس از حذف عامل به وجودآورنده، نسبت به تغییرات ابعاد فکی در جهت‌های مختلف اقدام میکند.
سن ارتودنسی مناسب در دخترها قبل از ۱۳ سالگی و در پسرها قبل از ۱۵ سالگی است. اگر این زمان سپری شود تصحیح روابط به زمان و انرژی بیشتری نیاز دارد. البته در سنین بالا تر، بیشترین هدف درمان، مرتب کردن دندان ها و در سنین پایین تر بیشترین هدف درمان، رفع اختلالات فکی و تغییر چهره است. پس اگر سن تان بیشتر از نوجوانی شد نگران نشوید و باز هم برای ارتودنسی به پزشک مراجعه کنید.
تا حدود سنین ۱۲ تا ۱۵ سالگی میتوان ( سن ارتودنسی ) تغییرات استخوانی و عضلانی مانند بزرگ کردن فک را در بیماران انجام داد. بهترین سن درمان ارتودنسی با دستگاه ثابت، حدود ۱۲ سالگی است. پس از ۱۲ سالگی، با افزایش سن بیمار درمان‌ها باید محافظه‌کارانه‌تر انجام شوند.
معمولا پس از ۳۰ سالگی، اندکی تحلیل استخوان در فک روی میدهد و ارتودنتیست باید نسبت به نحوه درمان، انتخاب نوع درمان و وجود محدودیت‌ها به بیمار اطلاعات کامل را بدهد.
متخصصین ارتودنسی و ارتوپدی فک، درباره تشخیص نیاز به ارتودنسی در کودکان می گویند:
اولین معاینه کودکان برای تشخیص اینکه دندان ها یا فک شان نیاز به ارتودنسی دارد یا نه، باید در سن ۶ سالگی انجام شود. برای تشخیص انجام ارتودنسی تنها معاینه دندانپزشک کافی نیست و کودک حتما باید توسط متخصص ارتودنسی کودکان معاینه شود.
وی معتقد است بر اساس اینکه رشد فک بچه کم، زیاد و یا نرمال باشد، سن درمان مشخص و درمان آغاز می گردد و می گوید: « زمان طلایی برای معاینه ارتودنسی کودک، ۶ تا ۷ سالگی و قبل از رسیدن به سن بلوغ است و بهتر است درمان قبل از سن ۸ تا ۹ سالگی انجام شود. اگر بچه مشکل فکی داشته باشد، در سن شروع درمان، برای او ارتودنسی متحرک و یا همان ارتوپدی فک انجام می شود. در روش ارتودنسی متحرک، پلاک متحرک در دهان کودک قرار داده می شود. اما در صورتی که کودک مشکل فکی نداشته باشد و تنها دندان هایش نامرتب باشد، مشکلش با ارتودنسی یا سیم پیچی ثابت حل می شود.»
پلاک متحرک در سن رشد باعث تغییر شکل فرم فک می شود و در سن بعد از بلوغ تنها نقش نگه دارنده دارد و یا برای حرکات کوچک دندانی مورد استفاده قرار می گیرد.
قبل از ۹ سالگی بهترین سن برای ارتودنسی دندان
بهتر است از همان دوران کودکی به پوسیدگی دندان بچه ها رسیدگی شود چون در صورتی که دندان های شیری پوسیده شوند و ساختمان شان را از دست بدهند، بقیه دندان ها به تدریج فضای آنها را پر می کنند. بنابراین پدر و مادر ها نباید اجازه دهند دندان شیری کودک شان پوک یا پوسیده شود و در صورت پوک شدن باید حتما برای پر کردن دندان او اقدام کنند.
این متخصصین ارتودنسی و ارتوپدی فک، به نقش ژنتیک و ضربه های وارد شده به فک اشاره می کنند و توضیح می دهند: « ژنتیک نقش مهمی در ناهنجاری های فک و دندان دارد و ضربه هایی هم که به این ناحیه وارد می شود، نباید دست کم گرفته شوند مخصوصا ضربه هایی که خونریزی یا شکستگی را به دنبال دارند. به همین دلیل بلافاصله پس از ضربه دیدن کودک، او باید توسط دندانپزشک معاینه شود تا از بروز مشکلات بعدی بتوان جلوگیری کرد.»
ولی تمیز کردن دندان های شیرخواران را بسیار مهم می داند و پیشنهاد می کند: « برای تمیز کردن دندان شیرخواران بهتر است از مسواک انگشتی استفاده شود و یا می توان از پنبه یا گاز استریل خیس هم برای این کار استفاده کرد. البته طبیعی است که نوزاد در دفعات اول در برابر مسواک زدن مقاومت کند اما پدر و مادر باید با هر ترفندی شده دندان های او را تمیز کنند. همچنین والدین می توانند برای پیشگیری از پوسیده شدن دندان بچه، اجازه ندهند که شیشه شیر یا آب قند به طور مداوم دم دستش باشد و آنها را بخورد. همچنین بهتر است بعد از هر بار شیر دادن به بچه دهانش را با آب بشورند.»
