امروزه همۀ متخصصان عقیده دارند که پوسیدگی دندان بیماری عفونی واگیرداری است که عوامل متعددی بر شروع و پیشرفت آن اثر دارند.

مشخص شده است که بیماری به میزبان یا همان دندان، وجود غذا و باکتریها یا میکروب هایی که اسید تولید میکنند نیاز دارد.

بزاق دهان، مواد زمینه و میکروب ها، پلاک دندان را شکل میدهند که به سطح دندان چسبیده است این پلاک بلافاصله بعد از مسواک زدن در روی دندان تشکیل میشود و به تدریج بر مقدار آن افزوده میشود، چنانچه به طور مرتب مسواک زده نشودبه عنوان ماده غذایی میکروبها عمل میکند و میکروبها با استفاده از این مواد اسید تولید میکنند که این اسید اگر به مدت کافی بر روی دندان باقی بماند مواد معدنی دندان را از بین می برد، این امر اهمیت مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به ما نشان میدهد.

پوسیدگی دندان یک بیماری قابل پیشگیری است و سرعت پیشروی آن در مراحل اولیه کند است در مراحل اولیه ایجاد پوسیدگی اگر بتوانیم محیط دهان را مناسب کنیم ممکن است از پیشرفت آن جلوگیری نموده یا حتی باعث بهبود پوسیدگی شویم.

جالب است بدانیم که این بیماری (پوسیدگی) توسط یک میکروب مشخص ایجاد میشود و ارتباط نزدیکی بین مقدار این میکروب در دهان مادران و کودکان وجود دارد. شایع ترین منبع انتقال میکروب به نوزاد یا کودک مادر میباشد و هر چقدر مقدار آن  در دهان مادران کمتر باشد استقرار آن در دهان نوزادان دیرتر خواهد بود.

جالب است بدانیم که اگر کودکان در دورۀ دندان های شیری، بدون پوسیدگی بمانند احتمال بدون پوسیدگی ماندن در مراحل بعدی نیز وجود دارد.

 

پوسیدگی زودرس در دوران کودکی

به پوسیدگی هایی که به طور گسترده در یک یا چند سطح دندان های آسیای شیری اول در هر دو فک و دندان های جلویی فک بالا ودندان های نیش شیری در کودکان ۵ ساله و کوچکتر از آن دیده میشود، پوسیدگی زودرس دوران کودکی می گویند.

 

گفت وگو با والدین اغلب تغذیۀ نامناسب را آشکار میکند. کودک در هنگام خواب بعد از ظهر یا شب، با شیشۀ حاوی یک نوشیدنی شیرین در تختخواب گذاشته میشود. کودک به خواب میرود و مایع در اطراف دهان ها جمع میشود و باعث تجمع میکروب پوسیدگی زا و ایجاد پوسیدگی میشود.

کودکی که در هنگام شیر خوردن به خواب میرود باید وادار به آروغ زدن کرد و بعد در بستر گذاشت تا مایع در محیط دهان باقی نمانمد و به محض رویش دندان های شیری کودک، همانطور که قبلاً گفته شد باید تمیز کردن و مسواک زدن دندان ها آغاز شود و همزمان با توانایی نوزاد در خوردن شیر با فنجان، شیر دندان از پستان یا شیشه شیر را متوق کنند.

نتیجه میگیریم که کودک به هیچ عنوان با شیشه شیر به رختخواب نرود تا بخوابد، شیر را خورده بعد دندانهایش را تمیز کرده و بعد بخوابانیم.

 

عواملی که در ایجاد پوسیدگی تاثیر دارند

• بزاق

همانطور که قبلا گفته شد، بزاق مهمترین عامل در ایجاد پوسیدگی میباشد، اگر به علتی بزاق کم گردد ایجاد پوسیدگی بیشتر خواهد شد

هم مواد موجود در بزاق ( کلسیم، فلوراید و فسفر) و هم جریان و غلظت بزاق در روند پوسیدگی دخالت دارند هر چقدر بزاق بیشتر و رقیقتر باشد امکان شستشوی دندان ها با آن نیز بیشتر بوده و میزان پوسیدگی کمتر خواهد بود (البته با رعایت بهداشت دهانی مناسب)

 

• وضعیت اجتماعی اقتصادی

کودکانی که در فقر متولد میشوند بیشتر از کودکانی که در خانواده های مرفه زندگی میکنند به پوسیدگی مبتلا میشوند و احتمال اینکه بیماری آنها بدون درمان بماند زیاد است.

روند پوسیدگی دندان های دائمی به خصوص در خانواده های پیشرفته رو به کاهش است ولی شیوع پوسیدگی دندان های شیری در بعضی گروه ها ثابت مانده یا حتی رو به افزایش است، علت آن نیز عدم آگاهی والدین از اهمیت دندان های شیری می باشد.

چون دندان های شیری در نهایت در دهان باقی نمی مانند بسیاری از والدین رسیدگی به آنها را جزو اعمال واجب و لازم نمی دانند ولی دندان های دائمی چون همیشگی می باشند دارای اهمیت زیادی هستند.

 

• خصوصیات شکل ظاهری دندانها

دندان های آسیای دائمی به محض رویش، اغلب فرورفتگی و شیارهایی دارند که به طور ناقص به یکدیگر پیوسته و سبب انباشته شدن مواد پلاک دندانی در عمق این نقص و گاه در تماس با عاج بدون مینا میشود.

این دندان ها به محض حضور در محیط دهان بخصوص در افرادیکه پوسیدگی های فعال در دهان دارند مستعد پوسیدگی می باشند، تکامل این شیارها با آهکی شدن مینای دندان در مجاورت بزاق دوسال به طول میانجامد، برای جلوگیری از پوسیدگی این شیارهای ناقص، از روشهای پیشگیری پوسیدگی که در کتاب “دندانهای کودک خود را بهتر بشناسید” به صورت تفصیلی شرح داده شده است.

 

• ترتیب قرار گرفتن دندان ها در دهان

دندان هایی که نامرتب و بی نظم قرار گرفته اند در فرآیند طبیعی جویدن تمیز نمی شوند، همچنین تمیز کردن مناسب دهان با مسواک و نخ دندان مشکل است بنابراین، این حالت میتواند در ایجاد پوسیدگی نقش داشته باشد.

 

• وجود دستگاه های ارتودنسی و پرکردگی های دندانی

دستگاه های ارتودنسی امکان تجمع مواد غذایی را افزایش می دهند لذا افرادی که از این دستگاه ها استفاده می کنند باید بهداشت دهانی خود را بسیار بالا نگه دارند.

همچنین ساختمان دندان در فاصلۀ بین مادۀ پر کردگی با آن در برابر پوسیدگی، عود کننده آسیب پذیر است به عبارتی دیگر پرکردن دندان به منظور ضمانت عدم وجود پوسیدگی بعدی در همین دندان نمی باشد، پر کردگی دندان فقط جایگزین ساختمان از دست رفته بر اثر پوسیدگی می شود ولی اگر بهداشت دهانی و تغذیه مناسب رعایت نگردد، پوسیدگی های جدید در زیر پر کردگی قبلی و در دندان قابل ایجاد است. پس هر چند سال یک بار باید پر کردگی های قدیمی کنترل شوند.

 

• عوامل ارثی

ارث نسبت به محیط تاثیر کلی کمتری در ایجاد پوسیدگی دندان دارد به عبارتی دیگر، درمانهای پیشگیرانه موثر همراه با رژیم غذایی مناسب و روشهای بهداشتی، می توانند بر عوامل ارثی که سبب ایجاد پوسیدگی می شوند، تاثیر مثبت بگذارد.

 

• تشخیص پوسیدگی

پوسیدگی توسط دندانپزشک و با ابزار مخصوص معاینه حفرات دندان ها و با نور کافی در مطب دندان پزشکی قابل تشخیص میباشد.

هرتغییر رنگی که روی دندان ها مشاهده میکنید پوسیدگی نیست و هر سطح عاری از رنگ نیز نشاندهندۀ عدم وجود پوسیدگی نمی باشد بعضی از پوسیدگی ها در نواحی بین دندانی و بین تماس دندان ها ایجاد میشود که با چشم و حتی با ابزارآلات در مطب قابل تشخیص نمی باشد در این موارد که دندانپزشک مشکوک به وجود پوسیدگی بین دندانی باشد، رادیوگرافی تجویز می شود .

رادیوگرافی های دندانی دارای حداقل میزان اشعه می باشند و ضروری متوجه کودک نمی باشد بخصوص اگر از پیش بند های سربی استفاده شود لذا در موارد تجویز رادیو گرافی از جانب دندانپزشک تردید به خود راه ندهید.

 

• چگونه از ایجاد پوسیدگی میتوان جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از ایجاد یا پیشرفت پوسیدگی های دندانی روش های مختلفی وجود دارند، حضور به موقع در مطب دندانپزشکی میتواند کمک موثری برای تشخیص پوسیدگی های اولیه یا انجام روش های پیشگیری برای دندان های مستعد پوسیدگی می باشد.

دندانپزشک برای تشخیص پوسیدگی نیاز به معاینه دهان بیماران هم به طور مستقیم و هم توسط رادیو گرافی دارد. اشعه مورد نیاز برای رادیو گرافی داخل دهان بسیار ناچیز می باشد ما مجاز هستیم تا ۱۴ فیلم رادیو گرافی کوچک داخل دهان برای هر بیمار در یک روز تجویز داشته باشیم پس جای هیچ نگرانی از بابت عوارض این رادیو گرافی نمی باشد.

به خاطر داشته باشیم که پزشکی که این رادیوگرافی ها را برای ما تجویز می کند نسبت به عوارض احتمالی آن ها کاملاً آگاه می باشد و در مقام یک پزشک قبل از شما به فکر سلامتی شما می باشد پس خواهشمند است در این مورد همکاری های لازم را با پزشک خود داشته باشید.

 

• مهار پوسیدگی دندان

تغذیه و بهداشت دهان و دندان و همکاری بیماران مهمترین عوامل جلوگیری از پوسیدگی می باشند در کنار این عوامل، عوامل دندانپزشکی پیشگیری بسیار موثر عمل می کند ولی به خاطر داشته باشید که هیچ وقت هیچ عملی صد در صد نیست، تمام عوامل در کنار هم و با هم می تواند موثر باشد.

توصیه می شود از خوردن مواد شیرین و چسبنده تا حد امکان دوری کنید ولی هیچ وقت نمی توان کودک را از خوردن شیرینی، شکلات، پفک، چیپس و … منع کرد ولی تا حد امکان خوردن این تنقلات را به حداقل برسانید و بلافاصله بعد از خوردن این مواد چسبنده که به راحتی به سطوح دندانی می چسبند و باعث پوسیدگی می شوند به کودک توصیه نمایید مسواک بزند و یا اگر مسواک در دسترس نمی باشد حتما بعد از میل کردن مواد چسبنده از سیب یا هویج که سفت می باشد و عمل پاک کنندگی دارند استفاده نماید به این ترتیب که یک عدد سیب یا هویج را خوب شسته و به کودکتان بدهید تا آن را میل کند.

به خاطر داشته باشید که اینها جایگزین مسواک زدن نمی باشند فقط به طور موقت عمل پاک کنندگی دارد به محض رسیدن به منزل و قبل از خواب کودک حتماً باید مسواک بزند.

 

برگرفته از کتاب “دندانهای کودک خود را بهتر بشناسید“